Szczepanek Tadeusz Stanisław (1930–1996), polonista, etnograf, dyrektor muzeów regionalnych.
Ur. 22 VIII w Nowym Sączu, był synem Józefa, szewca, i Katarzyny z domu Radoń. Miał siostrę Jadwigę (ur. 1928), zamężną Dudzik, osiadłą w USA.
S. uczył się od r. 1945 w II Gimnazjum i Liceum (od r. 1948 Państw. Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego) im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Zapewne wówczas zaprzyjaźnił się z Władysławem Hasiorem. W tym czasie krótko należał do harcerstwa, a w r. 1948 wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP). Po zdaniu matury w r. 1950 podjął studia z fizyki na UJ, ale wkrótce zrezygnował z nauki. Wrócił do Nowego Sącza i pracował w Powiatowej Bibliotece (1 I – 31 XII 1951) oraz był od 1 I 1952 instruktorem w Zarządzie Powiatowym ZMP. Pasjonował się szybownictwem i został członkiem Aeroklubu Podhalańskiego w Nowym Sączu. Od 14 I t.r. należał do PZPR. Od grudnia 1952 do czerwca 1953 był przewodniczącym Zarządu Powiatowego ZMP w Krakowie, następnie pracował jako instruktor w Wydz. Propagandy Zarządu Wojewódzkiego ZMP. W r. 1953 podjął studia na Wydz. Filologii Polskiej UJ; był członkiem komisji uczelnianej PZPR, odpowiedzialnym za ewidencję i składki partyjne. Po uzyskaniu w r. 1957 absolutorium pracował od r. 1958 jako nauczyciel języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Głuchołazach, a w r. 1960 w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Strzelcach Opolskich. Na przełomie l. 1960 i 1961 wrócił do Nowego Sącza, gdzie 1 lub 2 III t.r. zatrudniono go w Muz. Regionalnym na stanowisku młodszego asystenta, później asystenta i zastępcy dyrektora. Dn. 14 XII uzyskał na UJ stopień magistra filologii polskiej na podstawie pracy Maria Konopnicka w kręgu jubileuszu literackiego 1902. Ok. r. 1962 był jednym z twórców i reżyserów nowosądeckiego Teatru Poezji (od r. 1966 Teatr Słowa) «Akapit». W r. 1966 został dyrektorem Muz. Regionalnego w Nowym Sączu. W r. akad. 1966/7 ukończył Podyplomowe Studium Etnografii przy UMK. Z inspiracji Woj. Konserwatora Zabytków w Krakowie Hanny Pieńkowskiej, autorki planu ochrony zabytków architektury i budownictwa ludowego woj. krakowskiego (1966), opracował w r. 1968 szczegółowe założenia Sądeckiego Parku Etnograficznego, a w r. 1969 doprowadził do rozpoczęcia budowy nowosądeckiego skansenu jako oddziału Muz. Regionalnego. Opublikował na ten temat artykuł Niektóre założenia etnograficzne i urbanistyczne Sądeckiego Parku Etnograficznego („Mater. i Spraw. Konserwatorskie Woj. Krak.” 1960). Był członkiem działającej od października 1969 przez kilka miesięcy grupy literacko-artystycznej «Cech Sądecki». W r. 1972 został członkiem sekcji Association of the Open-Air Museums wchodzącej w skład International Council of Museums przy UNESCO; odbył dwumiesięczne stypendium w Finlandii.
W grudniu 1973 został S. dyrektorem Wydz. Kultury i Sztuki Prezydium Woj. Rady Narodowej w Krakowie. Wykorzystując opracowany w podległym mu urzędzie Woj. Konserwatora Zabytków nowatorski „Plan perspektywiczny ochrony zabytków i rozwoju muzeów” (1974), przyczynił się do otwarcia w r. 1975 Sądeckiego Parku Etnograficznego. Opublikował artykuły: Konkursowe czy ludowe („Sympozjum z okazji Targów Sztuki Ludowej”, Nowy Sącz 1970) oraz Z badań nad twórczością Nikifora („Pol. Sztuka Lud.” 1975 nr 4); współpracował też z wydawaną od grudnia 1973 „Trybuną Sądecką”. Po reformie administracyjnej kraju w r. 1975 stracił stanowisko dyrektora Wydz. Kultury i Sztuki i od 1 VII t.r. pracował w Muz. Historycznym w Krakowie. Dn. 1 VI 1976 został powołany na dyrektora Muz. Tatrzańskiego im. dr. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Zmienił strukturę muzeum, tworząc dwa nowe działy: ochrony zabytków i remontów konserwatorskich. Reaktywował działalność wydawniczą Muzeum, opublikował m.in. trzy tomy „Rocznika Podhalańskiego” (1979, 1985, 1987). W r. 1976 został też pełnomocnikiem Woj. Konserwatora Zabytków w Nowym Sączu na terenie Tatr Polskich, Podhala, Spisza i Orawy. Dzięki jego działalności wyremontowano m.in. 65 szałasów na polanach tatrzańskich ze 107 wpisanych do rejestru zabytków (1978–86) oraz 28 z 56 na Polanie Podokólne koło Jurgowa (1979–84), zagrodę Bafii w Chochołowie z adaptacją na Muz. Powstania Chochołowskiego (1978, 1984), chałupy Gąsieniców Sobczaków w Zakopanem przy Drodze do Rojów z adaptacją na mieszkanie służbowe (1978–9) i Sabały na Krzeptówkach (1979), willę Koziańskich na Kozińcu z adaptacją na Galerię Sztuki im. Włodzimierza i Jerzego Kulczyckich (1981–2), zagrody Korkoszów w Czarnej Górze (1981–3) i Sołtysów w Jurgowie (1984–6) jako filie Muz. Kultury Ludowej Spisza, dom rodzinny Bronisława Czecha z przeznaczeniem na jego Izbę Pamięci (1982–4), leżakownię Hotelu «Warszawianka» z adaptacją na Galerię Sztuki Hasiora (1983–4) oraz dwór i folwark w Łopusznej z adaptacją na Muz. Kultury Szlacheckiej (od r. 1980); w r. 1984 rozpoczęto też remont willi «Koliba» w Zakopanem z adaptacją na Muz. Stylu Zakopiańskiego. S. publikował katalogi (Ikony w zbiorach Muzeum w Nowym Sączu, Nowy Sącz 1977) oraz artykuły o sztuce ludowej i ochronie budownictwa tradycyjnego, m.in. Z problematyki budowy skansenów na Podhalu („Międzynarodowa Konferencja Skansenowska”, Sanok 1978), Muzealnictwo skansenowskie na Podhalu („Muzea Skansenowskie w Polsce”, P. 1979), Muzeologiczna ochrona krajobrazu kultury na Podhalu, Spiszu i Orawie („Roczn. Podhalański” T. 2: 1979) oraz wspólnie z Jerzym Czajkowskim Arbeitsweisen zum Schutz des Kulturerbes in Polen („Tagungsbericht. Report of Conference Polen 1986”, Sanok 1988). Był członkiem Plenum Komitetu Miejskiego PZPR w Zakopanem.
W r. 1990, na wniosek Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”, został S. odwołany z funkcji dyrektora Muz. Tatrzańskiego, ale pozostał jego pracownikiem. Dn. 9 VII 1991 przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Muz. Okręgowe w Nowym Sączu oraz Muz. Tatrzańskie w Zakopanem stały się dzięki jego działalności przykładami nowoczesnego muzealnictwa regionalnego, łączącego działalność kolekcjonerską z konserwatorską. S. należał do krakowskiego Stow. «Kuźnica», Tow. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i Związku Zawodowego Pracowników Muzeów. Zmarł 12 IX 1996 w Zakopanem, został pochowany 14 IX na Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej. Był odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1967), Złotą Tarczą Herbową Miasta Nowego Sącza (1971), Odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1972), Złotą Odznaką «Zasłużony dla rozwoju Sądecczyzny» (1973), Medalem 30-lecia PRL (1974), Złotym Krzyżem Zasługi (1975) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984).
S. był trzykrotnie żonaty. Dn. 22 V 1958 ożenił się w Łowiczu z Aliną Janiną z domu Witerek 1.v. Sienkiewicz (ur. 1933). Po uzyskaniu 6 XI 1964 rozwodu zawarł małżeństwo w Nowym Sączu z Teresą z Kurtyczów 1.v. Połeć (1931–1988), której syna z pierwszego małżeństwa, Krzysztofa (ur. 1956), adoptował; z tego związku miał syna Pawła (ur. 1970), absolwenta biologii UJ, pracownika Tatrzańskiego Parku Narodowego. W zawartym w r. 1995 małżeństwie z Anną z Chomiankiewiczów (ur. 1953) dzieci nie miał.
Pamięci S-a poświęcono zbiór artykułów „Skanseny po latach – założenia a realizacja. Materiały z ogólnopolskiej konferencji skansenowskiej. Nowy Sącz, 5–6 X 1995” (Nowy Sącz 1996).
Długołęcka-Pinkwart L., Pinkwart M., Zakopane od A do Z, W. 1994; Kałamacki S., Nowy Cmentarz w Zakopanem, Zakopane [b.r.w.]; Karpińska G. E., Bibliografia etnografii polskiej za lata 1970–1975, Wr. 1980; Leśniak J., Leśniak A., Encyklopedia sądecka, Nowy Sącz 2000 (fot.); Niewiadomska M., Bibliografia etnografii polskiej za lata 1961–1969, Wr. 1982 II; toż za l. 1976–85, Wr. 1989; Sandecjana. Katalog zbiorów regionalnych Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Szujskiego w Nowym Sączu, Nowy Sącz 1996; – Aleksander T., Życie społeczne i przemiany kulturalne Nowego Sącza w latach 1870–1990, Kr. 1993; Gessing R., Zarys dziejów II Gimnazjum w Nowym Sączu. Część III. Okres pierwszych lat Polski Ludowej 1945–1950, „Roczn. Sądecki” T. 14: 1973 s. 516, 530; Hołda J. i in., Małopolskie Muzea na wolnym powietrzu. Architektura drewniana, Kr. 2008 s. 9, 45; Jabłońska T., Moździerz Z., Muzeum Tatrzańskie – muzeum przestrzenne, Zakopane 1986 s. 9–13; ciż, W zgodzie z naturą, historią i duchem czasu (O ochronie zabytków na Podtatrzu), „Roczn. Podhalański” T. 4: 1987; Kirchner H., Hasior. Opowieść na dwa głosy, W. 2005; Moździerz Z., Gmach Muzeum Tatrzańskiego, Zakopane 2005; tenże, Narodziny i rozwój myśli konserwatorskiej w działalności Muzeum Tatrzańskiego, „Roczn. Podhalański” T. 9: 2003; tenże, O ochronie zabytków Tatr Polskich i Podtatrza, „Teki Krak.” T. 8: 1998 s. 65–9; Styczyńska I., Sądecki rodowód Władysława Hasiora, Nowy Sącz 2001 s. 90 (fot.); Szymkowicz P., 60 lat Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Głuchołazach, Głuchołazy 2005 s. 61; – Roszko J., Jak na Zawiszy. Reportaże z Sądecczyzny, Kr. 1971 s. 198–210; – „Biul. Stow. Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce” 2006 nr 9 (W. Śliwiński); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Biul. Hist. Sztuki” R. 59: 1997 nr 3–4, „Gaz. Krak.” 1996 nr 216 (W. Kolarz), „Gaz. Wyborcza” 1997 nr 247 (S. Kałamacki), „Muzealnictwo” 1997 nr 39 (F. Midura, bibliogr., fot.), „Przegl. Tyg.” 1996 nr 39 (S. Kałamacki), „Przekrój” 1996 nr 40, „Roczn. Podhalański” T. 7: 1997 (Z. Moździerz, fot.), „Roczn. Sądecki” T. 25: 1997 (W. Kawiorski, fot.), „Trybuna” 1996 nr 221 (A. Szymkiewicz); – AP w Kr.: Komitet Woj. PZPR w Kr., Woj. Kom. Kontroli Partyjnej, nr 145/58 (akta osobowe S-a), Komitet Pow. PZPR w Kr., sygn. 29/2216/55 k. 230, sygn. 29/2216/56 k. 29, 31, 148–51, 166–7, 193, 220–3, 242, 259, 261, 270, 275, 282, 304, 307, 325, 327, 330, 334, 344–6 (protokoły z Egzekutywy); Arch. Muz. Tatrzańskiego w Zakopanem: Sprawozdania; Arch. UJ: sygn. WFlg. 141 (teczka studencka S-a, fot.); USC w Łowiczu i Nowym Sączu: Akty małżeństw S-a; – Mater. Red. PSB: Kopia teczki pracowniczej S-a z Arch. Muz. Okręgowego w Nowym Sączu, fot.; – Informacje syna, Pawła Szczepanka i żony S-a, Anny Chomiankiewicz-Szczepanek z Zakopanego.
Zbigniew Moździerz